Blogbijdrage: Ruggenmergstimulatie als laatste redmiddel voor botkankerpijn - door Joost Jongen
- Door MedZine Redactie -
- Geplaatst op
In 1967 beschreef Shealy een patiënt met onbehandelbare pijn ten gevolge van botkanker. De botkanker was het gevolg van doorgroei van een longcarcinoom in de rechter thoraxwand. Hij werd behandeld met hoge doses opioïden. Vanwege extreme opioïd-geïnduceerde misselijkheid werd besloten tot een noodgreep: epidurale ruggenmergstimulatie, wat toen gold als een experimentele behandeling. Dit resulteerde in complete pijnvrijheid. Een spectaculair resultaat, al overleed de patiënt korte tijd later. Waarom werkte deze behandeling?
Epidurale ruggenmergstimulatie
Epidurale ruggenmergstimulatie (ESES) is pijnregulatie die gebaseerd is op de ‘gate-control theory’ van Wall en Melzack, die zegt dat een geringe stimulus het binnentreden van pijn in het ruggenmerg blokkeert. Als gevolg van een hoog percentage complicaties, zoals infecties, electrode-verplaatsing en kabelbreuken, is deze behandeling destijds verlaten en in de vergetelheid geraakt. Inmiddels geldt ESES echter als een geaccepteerde en veilige derdelijnsbehandeling voor medisch onbehandelbare neuropathische pijn bij complex regionaal pijnsyndroom (CRPS) , failed-back surgery-syndroom en als laatste behandeloptie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Het aantal toepassingen bij medische-refractaire botkankerpijn, de oorspronkelijke indicatie, is echter op een hand te tellen.
Botkankerpijn is een groot probleem
In mijn ziekenhuis werk ik veel met pijn bij kankerpatiënten en kom ik vrijwel dagelijks in aanraking met extreme vormen van botkankerpijn. Uitgezaaide botkanker veroorzaakt dertig tot vijftig procent van alle gevallen van kankerpijn. Omgerekend betreft het tienduizend patiënten per jaar in Nederland. Met radiotherapie, chemotherapie, hormoontherapie en bisfosfonaten tracht ik meestal de tumorprogressie en daarmee de botkankerpijn af te remmen. Vrijwel altijd zijn daarnaast hoge doses systemische opioïden nodig. Ondanks deze gecombineerde behandeling is deze behandeling niet toereikend bij tien tot twintig procent van de botkankerpijnpatiënten of zijn de bijwerkingen van dien aard dat voortzetten van opioïden geen optie is. In totaal betreft het minimaal duizend patiënten per jaar in Nederland met onbehandelbare botkankerpijn. Vanwege de ondraaglijke pijn komen dergelijke patiënten bij gebrek aan andere opties in aanmerking voor palliatieve sedatie of euthanasie. Daarom is er een dringende behoefte aan nieuwe en betere behandelingen voor botkankerpijn.
Er gloort hoop
Ondanks de toepassing van de WHO-pijnladder en opioïdrotatie is de behandeling van botkankerpijn niet wezenlijk verbeterd. Anderszins zijn in de loop der jaren met ruggenmergstimulatie vrij opzienbarende resultaten behaald bij patiënten met de meest resistente vormen van neuropathische pijn. Botkankerpijn is een gemengd nociceptieve- en neuropathische pijn. De historie heeft ons geleerd dat ESES uitkomst kan bieden, maar systematische onderzoeken naar botkankerpijn ontbreken nog. De grootste hinderpaal in de zin van technisch complicaties is overwonnen. Ik wil in deze blog dan ook een stevige lans breken voor onderzoek naar “oude wijn in nieuwe zakken”. Ik werk hier met alle plezier aan mee.
Joost Jongen is neuroloog in het Erasmus MC in Rotterdam en lid van de Nederlandse Werkgroep Pijn (NWP), een commissie van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie. De NWP stelt zich ten doel de kennis over chronische pijn bij alle artsen te vergroten.
