Diversiteit: hoe wordt de dokter cultureel competent?
- Door MedZine Redactie -
- Geplaatst op
Culturele
competenties worden gedefinieerd als ‘specifieke kennis, vaardigheden en
houding die nodig zijn voor een goede zorg aan mensen met wortels buiten uw
eigen herkomstland.’ (Seeleman, 2009) Dat leest als een tekstboek-definitie:
wat houden culturele competenties concreet in? Een voorbeeld:
Kaddour is een Marokkaanse-Nederlander van 76-jaar. Een arbeidsmigrant: hij heeft zich letterlijk kapot gewerkt in de hoogovens. Na 5 jaar in Nederland liet hij zijn gezin overkomen: Kaddour is getrouwd en heeft 4 zoons en 1 dochter. Het plan was op de oude dag terug te gaan naar Marokko. De koffer heeft altijd in de gang gestaan. Echter zover is het nooit gekomen: er staat weliswaar een mooi huis vlakbij zee, maar na zoveel jaar in Amsterdam-West maak je de stap niet zo snel.
De verwijsbrief van de huisarts vermeldt rugpijn met uitstraling in beide benen. Zelf kan Kaddour dit moeilijk verwoorden. Tuurlijk spreekt hij Nederlands, maar bij de arts is het toch anders. Zijn oudste zoon tolkt. Ik voel me als behandelaar al snel ‘lost in translation’: op een korte gesloten vraag, volgt een lange uitleg in het Arabisch; open vragen worden staccato beantwoord. Word ik wel goed begrepen?
De MRI-scan van twee weken later, laat een forse vernauwing van de onderrug zien. Mijn voorstel is opereren: Kaddour is weliswaar oud, maar erg fit. Bovendien worden operaties ter verruiming van het wervelkanaal goed en veilig uitgevoerd. Zelf wil hij hier echter niks van weten: veel te gevaarlijk. Kaddour wil zich liever laten behandelen in Merzouga, een stadje aan de rand van de Sahara, helemaal onderin Marokko. Patiënten worden behandeld door hen tijdelijk in het warme zand in te graven. Dé remedie tegen rug- en reumaklachten. Kaddour’s vrienden van het eerste uur hebben dit ook gedaan en zeggen dat het goed helpt. Het is een verre reis, maar hij heeft het er voor over: ‘Inshallah, we gaan uit van de goede afloop’. Zo had ik er zelf niet eerder tegenaan gekeken. We spreken af dat hij na de zomer komt vertellen over het resultaat. Bij ons afscheid wens ik hem triq salama (reis in vrede).
Culturele competenties
Culturele competenties bestaan uit 3 pijlers (Muijsenbergh, 2013). Het begint met een persoonsgerichte houding: wees open en nieuwsgierig. De tweede pijler heeft betrekking op kennis over de relatie tussen ziekte en etnische of sociaal-culturele factoren. Uit de casus: de gevolgen van migratie op oudere leeftijd, de rol van alternatieve geneeswijzen of de omgang van moslims met ziekte (acceptatie, maar ook hoop). De derde pijler gaat over vaardigheden. Empathie, het vermogen je te verplaatsen in de ander, is de ultieme randvoorwaarde voor ieder consult. Communicatie is een andere belangrijke vaardigheid: wat wordt er letterlijk gezegd en wat is de boodschap tussen de regels in? Het inzetten van een tolk of zorgconsulent kan nuttig zijn.
De boodschap en het leerproces
Cultureel competent worden is een proces dat zich ontwikkelt van culturele blindheid, via incompetentie en competentie tot culturele bedrevenheid. Zelf heb ik duidelijk nog een weg te gaan. Gelukkig helpen patiënten als Kaddour hierbij. Heel impliciet. Wat een voorrecht om in de ‘meest multiculturele stad ter wereld’ spreekuur te mogen houden.
Met dank aan Asmae Choukat, intercultureel zorgconsulent
Door Bas ter Meulen, neuroloog
Ondergetekende is lid van de werkgroep NWP ( Ned. Werkgroep Pijn), een subvereniging van Nederlandse Vereniging voor Neurologie. De NWP stelt zich ten doelt om de kennis over chronische pijn bij artsen in opleiding te verbreden.
