Het officiële MedZine Blog

Spellen gericht op het meten en verbeteren van de taal- en rekenvaardigheid bij mensen met het downsyndroom lijken positieve resultaten op te leveren. Zowel een videogame gericht op taalvaardigheid – met name prosodie – als een computerspel waarbij rekenvaardigheid wordt getraind, blijken handig voor de gebruiker. Maar ook voor toekomstige diagnostiek en educatie lijken de onderzochte spellen van pas te kunnen komen.

In Nederland hebben naar schatting 13.000 mensen het downsyndroom. Het wordt in 95% van de gevallen veroorzaakt door een extra chromosoom 21 in de cel (trisomie-21). Bij 4% van de mensen met downsyndroom is er sprake van translocatie van het betreffende chromosoom. Daarbij ligt het extra chromosoom 21 niet los in de celkern, maar zit het vast aan chromosoom 14, of er zitten twee chromosomen 21 aan elkaar vast. En bij 1% wordt downsyndroom veroorzaakt door mozaïcisme waarbij slechts een deel van de cellen een extra chromosoom 21 heeft. Er is bij het downsyndroom uiteindelijk altijd sprake van een overmaat aan genen. Het syndroom resulteert in een verstandelijke beperking, typerende uiterlijke kenmerken en een verhoogde kans op andere afwijkingen.

Spraak

Mensen met downsyndroom hebben soms meerdere spraakaandoeningen die de verschillende componenten van taal beïnvloeden. Een veelvoorkomend probleem is prosodie. Prosodie is een fundamenteel spraakelement dat verantwoordelijk is voor communicatieve functies zoals intonatie, toon, accent en ritme. Verstoring hiervan kan invloed hebben op de persoonlijke ontwikkeling en sociale integratie. Prosodietraining door een logopedist(e) is dan ook van groot belang bij de behandeling van communicatieproblemen. Het karakteriseren van prosodische beperkingen bij mensen met ontwikkelingsstoornissen is echter een moeilijke taak.

Computerspellen bieden hierbij wellicht uitkomst. In 2019 zijn de resultaten beschreven van een aantal studies met een videogame. Het spel is opgezet als een avonturenspel waarbij de gebruiker hardop moet converseren met personages, voorwerpen moet verkrijgen en gebruiken en door scenario’s moet navigeren en zichtzelf zo traint in verschillende facetten van taalvaardigheid. De uitspraak van de gebruiker wordt gedurende het spel opgenomen en wordt beoordeeld op intonatie, accent en phrasing. De beoordeling van een expert werd gebruikt om een automatische classificator te trainen.

Het programma blijkt tot 95% nauwkeurig in het onderscheid maken tussen mensen met en zonder downsyndroom. De classificatie van prosodische beperkingen bleek voor 79.3% accuraat te zijn. De gegevens kunnen door logopedisten worden gebruikt om de gerelateerde vaardigheden te trainen of het spel kan worden ingezet in centra voor speciaal onderwijs. Op dit moment is het spel alleen nog in het Spaans beschikbaar.

Rekenen

Mensen met het downsyndroom hebben ook vaak verminderde basis numerieke vaardigheden die het dagelijkse rekenen en wiskundig leren negatief beïnvloeden. De problemen met het geheugen en de vertraagde taal- en spraakontwikkeling bij mensen met het downsyndroom zorgen voor extra moeilijkheden op het gebied van rekenvaardigheid. Mensen met het syndroom van down hebben onder andere moeite met het verwerken van kleine numerieke hoeveelheden, zijn langzamer bij het optellen van hoeveelheden en meer vatbaar voor het maken van fouten.

In 2021 is onderzocht of een computerspel kan resulteren in verbetering op het gebied van numerieke vaardigheden bij 20 kinderen met het syndroom van down. Gedurende het spel moest allereerst de grootste waarde van twee getallen worden gekozen en vervolgens moest die waarde worden ingezet op een speelbord. De overgebleven waarde was de inzet voor de computer. Er werd op deze wijze een race tegen de computer gespeeld. Een controlegroep van 21 kinderen met het syndroom van down speelden een computerspel gericht op verbeteren van de leesvaardigheid.

De resultaten toonden aan dat, meteen na training, de kinderen in de experimentele groep een grotere verbetering lieten zien in enkele numerieke vaardigheden ten opzichte van de controlegroep welk werd gehandhaafd bij de follow-up van 3 maanden. Toekomstige studies kunnen onderzoeken of een langere training zorgt voor nog meer verbeteringen in de numerieke taken. Het computerspel is online vrij verkrijgbaar.

Wereld downsyndroom dag

Downsyndroom is meest voorkomende genetische oorzaak voor een verstandelijke beperking. Op 21 maart is het wereld downsyndroom dag. De datum (21-3) verwijst daarbij naar chromosoom 21 die in drievoud voorkomt. Sinds 2006 wordt er op die dag extra aandacht gegeven aan de mensen met deze afwijking, maar ook aan de mensen die aan hen zorg verlenen.

Geschreven door:
Aurora van de Loo

Referenties:
1. Cijfers en informatie over het downsyndroom in Nederland verkregen via https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/downsyndroom/cijfers-context/incidentie-en-prevalentie, op [12-03-2021]
2. Thesis van Corrales-Astorgano M, co-promotors; Escudero Mancebo D, González-Ferreras C. Automatic Assessment of Prosodic Quality in Down Syndrome: Analysis of the Impact of Speaker Heterogeneity. Universiteit van Valladolid, informatica, 2019; https://doi.org/10.35376/10324/38470
3. Sella F, Onnivello S, Lunardon M, Lanfranchi S, Zorz M. Training basic numerical skills in children with Down syndrome using the computerized game “The Number Race”. Sci Rep 2021; https://doi.org/10.1038/s41598-020-78801-5
4. Informatie over computerspel verkregen via http://www.thenumberrace.com/, op [12-03-2021]
5. Informatie over wereld downsyndroom dag verkregen via https://www.beleven.org/feest/wereld_downsyndroomdag, op [12-03-2021]