Het officiële MedZine Blog

Exogene suppletie van melatonine is geïndiceerd voor de behandeling van slaapstoornissen en wordt, ondanks onvoldoende bewijs, op grote schaal gebruikt als een vrij verkrijgbaar slaapmiddel. Hoewel melatonine over het algemeen als veilig wordt beschouwd zijn er bijwerkingen gemeld. Resultaten van een in JAMA gepubliceerd onderzoek tonen aan dat Amerikaanse volwassenen in 2018 meer dan twee keer zoveel van dit slaapmiddel innamen dan tien jaar daarvoor. Dit kan bij sommige individuen een gezondheidsrisico vormen.

Een goede nachtrust is essentieel voor een goede lichamelijke gezondheid, cognitieve prestaties en emotioneel functioneren. Melatonine is een van de belangrijkste hormonen die het circadiaanse ritme regelen. Momenteel is het bewijs dat melatonine slapeloosheid helpt verlichten fragmentarisch. Voor jetlag lijken de voordelen van melatonine meer uitgesproken. Incidenteel gebruik voor een korte periode lijkt veilig te zijn.² Gegevens over langdurig gebruik en gebruik in hoge doses zijn schaars.

Vaak voorkomende bijwerkingen van melatoninegebruik zijn hoofdpijn en slaperigheid. Bijwerkingen die soms voorkomen zijn onder andere irritatie, angst, duizeligheid, migraine, lethargie, misselijkheid, (boven)buikpijn, huiduitslag, jeuk, glucosurie, proteïnurie en hyperbilirubinemie.³ Een oudere studie suggereerde een verband tussen mutaties in de melatonine receptor sites en zowel insulineresistentie als de ontwikkeling van type 2-diabetes. Uit de studie bleek dat lagere melatonineniveaus bij de deelnemers aan de studie een voorloper kunnen zijn geweest van type 2-diabetes. Er kon echter geen direct oorzakelijk verband worden vastgesteld.⁴

Onderzoek naar gebruik van melatonine

In het huidige onderzoek zijn de gerapporteerde prevalentie en trends in het gebruik van melatoninesupplementen van 1999 tot 2018 onderzocht. Deelnemers jonger dan 20 jaar of zonder beschikbare gegevens over voedingssupplementen werden uitgesloten. De aanbevolen dosering van melatonine in Amerika bedraagt niet meer dan 5 mg/d, maar ook de prevalentie en trends in het gebruik van meer dan 5 mg/d melatonine werd geëvalueerd, tenzij informatie over dagelijks gebruik bij de deelnemers ontbrak.

Resultaten laten een stijging in het gebruik van melatonine zien

Gegevens van 55.021 volwassenen werden geïncludeerd, van wie 52% vrouw was. De deelnemers hadden een gemiddelde leeftijd van 47,5 jaar. De totale gerapporteerde gewogen prevalentie van melatoninegebruik steeg van 0,4% (95% CI, 0,2%-1,0%) in 1999-2000 tot 2,1% (95% CI, 1,5%-2,9%) in 2017-2018 (lineair p=0,004). Melatoninegebruik van meer dan 5 mg/d werd niet gerapporteerd vóór 2005-2006. De gerapporteerde prevalentie van melatoninegebruik van meer dan 5 mg/d nam toe van 0,08% (95% CI, 0,02%-0,38%) in 2005-2006 tot 0,28% (0,13%-0,60%) in 2017-2018 (lineaire p=0,005).

Conclusie van het Amerikaanse onderzoek

Er bleek in Amerika sprake te zijn van een toename van de prevalentie van melatoninesupplementconsumptie. En hoewel deze laag bleef, nam ook de prevalentie van zelf gerapporteerd gebruik van meer dan 5 mg/d melatonine toe in de loop van de tijd.
Het zelf gerapporteerde gebruik van melatonine is een beperking van de studie, maar volgens de onderzoekers werden de verpakkingen van de supplementen bij bijna alle deelnemers geverifieerd. Er waren verder weinig gegevens over langdurig en hoog gedoseerd gebruik van melatonine.

Bezorgdheid over de veiligheid bij gebruik

De resultaten kunnen aanleiding geven tot bezorgdheid over de veiligheid, omdat het werkelijke gehalte aan melatonine in op de markt gebrachte (voeding)supplementen tot 478% hoger kan zijn dan het gehalte wat op het etiket staat. Dat komt omdat de US Food and Drug Administration (FDA) melatonine supplementen niet volledig reguleert.
Volgens onderzoek van de consumentenbond in 2018 zou in Nederland het gehalte wat op het etiket staat wel overeenkomen met wat er in het supplement zit.⁵ In Nederland is melatonine op dit moment vrij verkrijgbaar als supplement in doses tot 5 mg. Slaapexperts zien liever dat melatonine alleen als geneesmiddel (op doktersvoorschrift) wordt verstrekt, onder andere vanwege het rebound-effect wat kan optreden bij ongecontroleerd gebruik. Dit zou namelijk mentale klachten kunnen veroorzaken. Er moet sprake zijn van goede begeleiding en ook moet worden onderzocht wat de oorzaak van een slaapprobleem is.⁶

Melatonine gebruik bij kinderen in Nederland

Mogelijk hebben ouders een lage drempel om OTC-melatonine producten aan hun kinderen te geven, terwijl die misschien nog kwetsbaarder zijn voor nadelige gevolgen. In Nederland bleek dat in 2019 één op de zeventien jonge tieners, zes procent, melatonine gebruikt. En zelfs nadat de kinderen met de diagnose autisme of ADHD (bij wie het mogelijk door de arts is voorgeschreven) waren weggelaten uit de analyse, bleek dat nog steeds één op de twintig kinderen, vijf procent, minimaal één keer in de week melatonine gebruikt over een tijdsbestek van tenminste een half jaar.⁷

Geschreven door:
Aurora van de Loo

Referenties:
1.  Li J, Somers VK, Xu H, Lopez-Jimenez F, Covassin N. Trends in Use of Melatonin Supplements Among US Adults, 1999-2018. JAMA. 2022; https://doi.org/10.1001/jama.2021.23652
2.  Herxheimer A, Petrie KJ. Melatonin for the prevention and treatment of jet lag. Cochrane Database Syst Rev. 2002; https://doi.org/10.1002/1465185
3.  Beschrijving van Melatonine op Farmacotherapeutisch Kompas. Melatonine. Verkregen via https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/m/melatonine, op [18-02-2022]
4.  McMullan CJ, Schernhammer ES, Rimm EB, Hu FB, Forman JP. Melatonin secretion and the incidence of type 2 diabetes. JAMA. 2013; https://doi.org/10.1001/jama.2013.2710
5.  Publicatie Consumentenbond van 29 oktober 2019. 8 vragen over melatonine. Verkregen via https://www.consumentenbond.nl/vitamines-en-voedingssupplementen/melatonine, op [18-02-2022]
6.  Publicatie doq van 10 november 2021. Melatonine op recept: ‘Niet elk slaapprobleem is een melatonineprobleem’. Verkregen via https://www.doq.nl/melatonine-op-recept-niet-elk-slaapprobleem-is-een-melatonine-probleem/, op [18-02-2022]
7.  Koopman-Verhoeff ME, van den Dries MA, van Seters JJ, Luijk MPCM, Tiemeier H, Luik AI. Association of Sleep Problems and Melatonin Use in School-aged Children. JAMA Pediatr. 2019; https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2019.2084