Het officiële MedZine Blog

Tijdens de artsenopleiding wordt te weinig aandacht besteed aan de oudere patiënt. Het vak ouderengeneeskunde verschilt nogal per faculteit, is nergens volledig en is niet in trek bij medische studenten. Dit kwam naar voren uit een onderzoek van de Leyden Academy on Vitality and Ageing in samenwerking met ZonMw. MedZine sprak Dr. David van Bodegom, universitair docent aan de Leyden Academy en tevens auteur van het rapport ‘Basiscompetenties ouderengeneeskunde voor basisartsen’, over hoe de studie geneeskunde moet veranderen.

De patiënt als geheel
David van Bodegom vertelt: “Het is een probleem dat in alle landen speelt die met een vergrijzende patiëntenpopulatie te maken hebben.” Artsen worden opgeleid tot specialist en baseren hun behandeling op onderzoeken die zijn uitgevoerd met mensen van middelbare leeftijd, terwijl ze steeds meer oude patiënten op hun spreekuur krijgen. “Patiënten van bijvoorbeeld de nefroloog zijn geen veertig maar zeventig en hebben ook nog neurologische klachten en problemen met het hart. In het huidige systeem moeten ze dan naar verschillende specialisten toe die allemaal een klein deel van de patiënt behandelen. Maar als het hart en de nieren in dezelfde persoon zitten, kan het wel eens zijn dat wat goed is voor het hart, niet goed is voor de nieren. Daar is dus een ander soort geneeskunde voor nodig, waarbij je verschillende belangen tegen elkaar moet afwegen. Het gaat erom dat je de hele patiënt bekijkt.”

“Het onderwijs is niet compleet”
De competenties waarover een arts aan het einde van zijn opleiding moet beschikken staan vastgelegd in het raamplan van 2009, maar zijn niet voldoende. Van Bodegom legt uit: “Het beschrijft slechts in grote lijnen wat een dokter moet kunnen en geeft heel veel vrijheid aan de faculteiten. Het onderwijs is daardoor nergens echt compleet.” De Leyden Academy heeft deze basiscompetenties uitgewerkt tot concrete vereisten in de ouderengeneeskunde. “Als in het raamplan bijvoorbeeld staat ‘de dokter moet goed communiceren met de patiënt’, dan betekent dat in de ouderengeneeskunde dat er in ieder geval voldoende tijd moet zijn en dat er rekening gehouden moet worden met slechthorendheid, slechtziendheid en digitale ongeletterdheid.” Het gaat dus zowel om een integrale aanpak van de gezondheidsklachten als een manier van omgang die rekening houdt met de oudere patiënt.

Dit kan op verschillende niveaus worden aangepakt: “Je kunt van bovenaf de NFU [Nederlandse Federatie van Universitair Medisch Centra, SH] bewegen om het raamplan aan te passen, maar je kunt ook van onderaf de studenten mobiliseren om samen met hun te bekijken hoe je iets kunt veranderen. Desnoods door online extracurriculaire modules te maken zodat studenten zichzelf kunnen bekwamen.” De Leyden Academy zal in ieder geval jaarlijks met curriculumcoördinatoren en kerndocenten van alle faculteiten in gesprek gaan om de curricula beter op elkaar af te stemmen. “Je wilt dat ze materialen van elkaar gaan gebruiken en er samen voor zorgen dat deze richtlijnen beter worden geïmplementeerd.”

Studenten winnen
Het betrekken van studenten blijkt een stuk lastiger. “Vooral jongere studenten voelen zich toch meer aangetrokken tot traumatologie, kindergeneeskunde en chirurgie. Je ziet wel dat naarmate studenten wat ouder worden en coschappen lopen, die vluchtige interesse voor bloed en tijdsdruk vermindert en ze ook aandacht krijgen voor de complexe zorg in de dagelijkse praktijk”, aldus van Bodegom. Ten tijde van eerder onderzoek, in 2011, waren er echter maar twee faculteiten waar een coschap in de ouderengeneeskunde verplicht was. “Iedere aankomend arts zou zo een coschap moeten lopen onder begeleiding van een klinisch geriater, een internist met een aantekening in ouderengeneeskunde of verpleeghuisarts”, zegt van Bodegom. “Je ziet nu vaak snuffelstages aan het begin van de opleiding in het verpleeghuis. Die werken niet echt motiverend omdat je voornamelijk in aanraking komt met ouderen in de laatste fase van hun leven waar niet meer zoveel winst te halen is. Bovendien is het ook geen representatief beeld: ze zien alleen maar die 15 procent die is opgenomen en chronisch ziek is.” Op de vraag of deze snuffelstages zouden moeten worden afgeschaft antwoordt hij: “Ja. Of in ieder geval later in het curriculum of met een andere begeleiding. Met de verpleging meelopen is niet de manier om studenten goed voor te bereiden en te winnen voor de ouderengeneeskunde.”

Om toekomstige artsen beter voor te bereiden op de zorg voor een oudere patiëntenpopulatie heeft Leyden Academy onder meer een eigen internationale masteropleiding Vitality and Ageing van één jaar opgezet, die specifiek ingaat op de kennis en vaardigheden in de ouderengeneeskunde. Ook kunnen studenten er een minor volgen of zich aansluiten bij een discussieclub die aan de hand van wetenschappelijke artikelen veroudering vanuit een biologisch-evolutionair perspectief bespreken. “Want”, zo vertelt van Bodegom, “dat vinden jongeren vaak wél interessant”.

Foto: Saskia van Osnabrugge