Het officiële MedZine Blog

“De overleving van patiënten met gemetastaseerd pancreascarcinoom is in Nederland minder dan zes maanden. Daar moet iets aan gebeuren”, stelt prof. dr. Casper van Eijck, pancreato-biliair chirurg in het Erasmus MC. Samen met 25 collega’s uit Leiden en Rotterdam heeft hij een consortium opgericht dat onderzoek doet naar de toepassing van viro-immunotherapie bij pancreascarcinoom. “We maken hierbij gebruik van het feit dat een tumorcel een verstoorde aangeboren immuniteit heeft.”

“Het idee dat viro-immunotherapie mogelijk zou kunnen werken bij het pancreascarcinoom is ontstaan doordat ik een patiënt had met uitgezaaid pancreascarcinoom die het, tegen de verwachting in, het heel goed deed op de reguliere behandeling met chemotherapie. Daar begreep ik niets van, totdat hij opbiechtte dat hij zichzelf inspoot met het vogelgriepvaccin. Dat was de aanleiding voor dit onderzoek”, vertelt Van Eijck. Hij legt verder uit: “Bij viro-immunotherapie maken we gebruik van oncolytische virussen. Dit zijn virussen die - doordat een tumor geen aangeboren immuniteit heeft - in tumorcellen kunnen repliceren. Door deze virussen genetisch te manipuleren kunnen we er tevens voor zorgen dat zij een tumorceldodend effect hebben. Omdat virussen in staat zijn een immuunreactie op te wekken, krijg je naast een tumorceldodend effect, ook activatie van het immuunsysteem.”

Momenteel worden verschillende soorten virussen parallel getest om het meest geschikte en meest effectieve virus te identificeren. Daarnaast kan het onderzoek bij tegenvallende resultaten met een van de virussen voortgezet worden met de andere virussen. “Uiteraard kijken we ook erg goed naar de veiligheidsaspecten”, zegt Van Eijck. “We zijn nu druk bezig met de voorbereidingen voor productie van de virussen en ik hoop over anderhalf tot twee jaar het eerste virus gereed te hebben. Daarna kunnen we starten met klinische studies.”

Fenotype immuuncellen

Naast dit preklinische onderzoek lopen er momenteel ook nog een aantal klinische projecten, zegt Van Eijck. “We doen bijvoorbeeld veel onderzoek naar het immuunprofiel van patiënten met pancreascarcinoom. Hierbij kijken we voorafgaand aan een operatie, door middel van functietesten van met name T-lymfocyten in het bloed en tumorweefsel van patiënten, naar de activiteit en functionaliteit het immuunsysteem, oftewel het fenotype van immuuncellen.” Dit fenotype wordt vervolgd gedurende de standaardbehandelingen. “Een van de belangrijkste zaken die we daarbij zagen is dat pancreascarcinoom een heel agressieve vorm van kanker is met een groot remmend effect op het immuunsysteem. Daarnaast vonden we bij reeds geopereerde patiënten dat diegenen met een goed functionerend immuunsysteem een twee tot drie keer zo hoge kans hadden om na twaalf maanden nog in leven te zijn, ten opzichte van patiënten met een slecht functionerend immuunsysteem.”

Dendritische celtherapie

Ander onderzoek van het consortium richt zich op de ontwikkeling van vaccins met neoantigenen en er loopt onderzoek naar dendritische celtherapie. Hierbij worden dendritische cellen, na het afnemen van bloed, buiten het lichaam opgekweekt en gestimuleerd om afweerstoffen te maken tegen specifieke tumorcellen. Van Eijck: “Het onderzoek dat we tot nu toe gedaan hebben is in zoverre succesvol dat patiënten die na een behandeling met dendritische celtherapie in staat waren de T-celactiviteit op een goed niveau te houden, stabiele ziekte hadden. Patiënten die de T-celactiviteit niet op een goed niveau konden houden lieten progressie van de ziekte zien of kregen een recidief.” Hij vervolgt: “Belangrijk bij het onderzoeken van dergelijke nieuwe behandelmethoden is niet alleen op de werking te focussen, maar ook op de veiligheid. Het was erg mooi om te zien dat deze patiënten eigenlijk heel weinig bijwerkingen hadden en zich goed voelden.”

Support Casper

Het onderzoek naar viro-immunotherapie en de immuunprofielen van patiënten met pancreascarcinoom zou niet mogelijk zijn zonder Support Casper, een stichting die is opgericht door een aantal nabestaanden van patiënten met pancreascarcinoom. Van Eijck: “Zij vonden dat deze nieuwe behandelmethodes een kans moesten krijgen en via Support Casper hebben we de vrijheid en financiële middelen om zelf ons onderzoekstraject uit te zetten. Ik verwacht zeker dat we uiteindelijk de prognose van patiënten met pancreascarcinoom zullen verbeteren, waarschijnlijk met een combinatie van viro-immunotherapie met een andere behandelmethode zoals immunotherapie. Het kan niet waar zijn dat de overleving van patiënten met gemetastaseerd pancreascarcinoom nog steeds minder dan zes maanden is. Mede door de vele donaties die binnenkomen via Support Casper zien we dat er veel mensen zijn die achter deze ideeën staan en dit een kans willen geven. Zonder iets te doen komen we nooit verder, toch?”