Het officiële MedZine Blog

De vermoedens bestonden al langer, maar het kon tot nu toe nooit worden bewezen: niet alleen virussen, maar ook bacteriën kunnen betrokken zijn bij het ontstaan van kanker. Professor Jacques Neefjes en zijn onderzoeksgroep van het Antoni van Leeuwenhoek zijn de eersten die dit verband daadwerkelijk aantonen, waarmee ze een nieuwe tak binnen het kankeronderzoek creëren. Hun artikel is onlangs gepubliceerd in Cell Host & Microbe. MedZine sprak Neefjes over het onderzoek, de samenwerking met Indiase onderzoekers en de impact van de resultaten.

De eerste observatie
Het begon allemaal met een bijzondere observatie, vertelt Neefjes. “Wij zagen dat de salmonellabacterie cellen infecteert door er via een soort naaldje allerlei eiwitten in te spuiten. Die bacteriële eiwitten nemen dan de controle van de cel over. Een van die bacteriële eiwitten bleek een menselijk eiwit aan te zetten dat het doden van de bacterie door de cel voorkomt. Dat is logisch, maar het blijkt dat hetzelfde eiwit ook vaak geactiveerd is in kanker. Toen dachten we: ‘Dat is raar, zou de salmonella-infectie dan ook iets met kanker te maken kunnen hebben?’”

Verband tussen salmonella en kanker
Ook uit de literatuur kwam deze connectie naar voren. In India en Pakistan is er een duidelijke correlatie te zien tussen Salmonella typhi-infecties en de veel voorkomende galblaaskanker, terwijl deze tumor zeldzaam is in landen waar tyfus nauwelijks voorkomt, zoals Nederland. “Lang niet iedereen met een salmonella-infectie krijgt kanker, maar geïnfecteerden hebben wel een sterk verhoogde kans. We hadden het vermoeden dat, bij cellen die al een paar stapjes op weg naar kanker gemaakt hebben, salmonella de volgende stap kan zetten”, aldus Neefjes. Met behulp van galblaas-celmodellen, zogenaamde organoïden, dierproeven en weefselonderzoek bij galblaaskankerpatiënten uit India kon de onderzoeksgroep deze theorie bevestigen.

Bevindingen breed toepasbaar
Een opmerkelijke bevinding, want dit zou kunnen betekenen dat er nog meer vormen van kanker door bacteriën worden veroorzaakt, omdat er meer bacteriën zijn de dit soort menselijke eiwitten activeren om in de cel te kunnen overleven. Neefjes legt uit: “Er worden ook verbanden vermoed tussen cervixkanker en chlamydia of longkanker en Mycobacterium tuberculosis, maar dat zijn allemaal systemen die veel moeilijker te manipuleren zijn. Wij zijn met het meest makkelijke systeem aan de gang gegaan om vanuit daar te kijken of we algemeen geldende regels kunnen vinden, die uiteindelijk heel breed toepasbaar zijn.”
Dat is ook de reden waarom het onderzoek werd gefinancierd door het KWF Kankerfonds, hoewel deze vorm van kanker nauwelijks voorkomt in Nederland. Neefjes zegt: “We begrijpen nu ongeveer hoe deze bacterie bijdraagt aan het ontstaan van kanker en kunnen vervolgens kijken of die regels ook kloppen voor andere bacteriën. Dan kom je natuurlijk wel uit bij tumoren die belangrijk zijn in Nederland.”

Samenwerking met India
Om het patiëntmateriaal te verkrijgen werd er nauw samengewerkt met een onderzoeksgroep in Varanasi, India. Dit bleek een hele klus te zijn: “Wij hebben heel veel moeite moeten doen om de onderzoekers daar te overtuigen. Stel, jij krijgt een vraag uit India om samen te werken, maar de weefsels moeten naar hen toe komen, dan gaat dat ook niet zo makkelijk”, vertelt Neefjes. “We hebben iemand uit het lab in Varanasi hierheen laten komen. Die heeft heel veel weefsels meegenomen, maar die bleken slecht te zijn gefixeerd. Toen hebben we hem hier geleerd hoe hij de weefsels moest behandelen en heeft hij in een half jaar tijd twaalf tumormonsters weten te bemachtigen in India.” Deze bracht de Indiase onderzoeker vervolgens weer naar Nederland.

Mogelijkheden voor kankerpreventie
Door preventie van tyfusinfecties en een betere behandeling zouden veel galblaaskankergevallen in landen zoals India en Pakistan kunnen worden voorkomen. “Ons onderzoek staat in een aantal Indiase kranten, waaronder de India Times. Hopelijk leidt deze aandacht er toe dat er nu eindelijk preventiemaatregelen worden genomen. Verder is het lab in Varanasi bezig vaccins tegen Salmonella typhi te ontwikkelen. Als dat lukt, of als er goede sanitaire condities komen, dan mag je ervan uitgaan dat het aantal galblaastumoren sterk gaat verminderen”, aldus Neefjes.

MedZine plaatst het nieuws in perspectief met interviews en reacties van experts op dat wat er in de medische wereld speelt.