Het officiële MedZine Blog

Het is bekend dat er sprake is van een bidirectionele relatie tussen slaap en epilepsie. En ondanks dat slaapproblemen ook vaak worden gemeld door ouders van kinderen met epilepsie, wordt dit klinisch nog niet erkend. Een recent gepubliceerde literatuurstudie gaat in op deze relatie, waarbij wordt gesuggereerd dat het screenen op slaapproblemen een integraal onderdeel zou moeten zijn bij het diagnosticeren van epilepsie.

Epilepsie en slaap

Epilepsie is de meest voorkomende neurologische aandoening in de kindertijd. Terwijl het primaire klinische probleem daarbij bestaat uit toevallen is er de laatste jaren op wetenschapsgebied steeds meer aandacht voor de rol van slaap. Dat epilepsie en slaap elkaar beïnvloeden was al bekend maar, ondanks het beschikbare onderzoek, wordt de ‘slaaphygiëne’ nog niet consequent geëvalueerd in de routinezorg of diagnose van epilepsie bij kinderen.
Slaaphygiëne is een breed begrip en staat voor een aantal gewoontes, gedragingen en omgevingsfactoren die bijdragen aan een regelmatige gezonde nachtrust. Een slechte slaaphygiëne, zoals een ouder die aanwezig blijft bij inslapen, het ontbreken van een routine rondom het slapen gaan, een televisie in de slaapkamer en consumptie van cafeïne kort voor het slapen gaan, is bij jonge kinderen sterk geassocieerd met een korte slaapduur en slaapproblemen.
Dat slaapproblemen nog niet voldoende worden meegenomen in de diagnose en behandeling van epilepsie kan waarschijnlijk worden toegeschreven aan de complexiteit van de ziekte en de focus die meestal op de aanvallen ligt.

Literatuurstudie

Een team van het Centre for Human Brain Health (CHBH) van de Universiteit van Birminghamheeft door middel van een gedetailleerde literatuuranalyse geprobeerd de onderlinge verbanden tussen epilepsie en slaap beter te begrijpen en te verwoorden. In totaal werden 19 gepubliceerde studies over slaap en epilepsie bij kinderen geïncludeerd. De gegevens  van 901 kinderen met epilepsie werden vergeleken met die van 1470 gezonde kinderen. Bij de geïncludeerde studies was gebruik gemaakt van zowel objectieve als subjectieve metingen op het gebied van slaap. Hierbij kan worden gedacht aan  polysomnografie/actigrafie, 24-uurs EEG’s en vragenlijsten voor zowel de patiënten als verzorgers.

Resultaten

Kinderen met epilepsie slapen slechter. Zo was de totale slaap tijd (TST) gemiddeld 34 minuten korter dan die van gezonde kinderen (P = 0,04). Ook hebben ze meer kans op slaapverstoringen dan kinderen zonder epilepsie, waarbij ze hoger scoorden op nachtelijk wakker worden (P = 0,01), parasomnia’s (P = 0,03) en slaapafhankelijke ademhalingsstoornissen (P = 0,02). Verder was er sprake van een hoger percentage N2 slaap (P= 0,05) en een verlaagde slaapefficiëntie (P = 0,02) bij kinderen met epilepsie.  

Conclusie

De resultaten van deze literatuurstudie illustreren dat kinderen met epilepsie kwetsbaarder zijn voor het ontwikkelen van meer slaapproblemen in vergelijking met gezonde kinderen. Dit suggereert dat screening op slaapproblemen moet worden geïntegreerd in de diagnose en behandeling van epilepsie. Hiermee kan mogelijk ook worden voorkomen dat slaapproblemen overgaan in een slaapstoornis.
Er komt verder uit het onderzoek naar voren dat kinderen met medicijn-resistente epilepsie het meest kwetsbaar zijn voor slaapstoornissen. Maar meer onderzoek is nodig om te achterhalen of dit wordt veroorzaakt door medicatie of door terugkerende aanvallen.

Meer informatie

Indien er wordt gedacht aan een slaapprobleem bij een kind dan kan een uitgebreide slaapanamnese van toepassing zijn. Deze kan eventueel worden aangevuld met een vooraf ingevulde vragenlijst, zoals de Slaapgewoonten Vragenlijst (Child Sleep Hygiene Questionnaire, CSHQ), en een slaapdagboek.
Lees meer over slaapproblemen bij kinderen in de JGZ-richtlijn: Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen en bij volwassen (≥ 18 jaar) in de NHG-Standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen.

Geschreven door:
Aurora van de Loo

Referenties:
1. Persbericht EurekAlert van 10 februari 2021. 'Sleep hygiene' should be integrated into epilepsy diagnosis and management - study. Verkregen via https://www.eurekalert.org/pub_releases/2021-02/uob-hs021021.php, op [11-02-2021]
2. Winsor AA, Richards C, Bissell S, Seri S, Liew A, Bagshaw AP. Sleep disruption in children and adolescents with epilepsy: A systematic review and meta-analysis. Sleep Med Rev 2021; https://doi.org/10.1016/j.smrv.2021.101416
3. Waumans RC, Terwee CB, Van den Berg G, Knol DL, Van Litsenburg RR, Gemke RJ. Sleep and sleep disturbance in children: Reliability and validity of the dutch version of the child sleep habits questionnaire. Sleep 2010; https://doi.org/10.1093/sleep/33.6.841
4. Van Litsenburg RR, Waumans RC, van den Berg G, Gemke RJ. Sleep habits and sleep disturbances in Dutch children: a population-based study. Eur J Pediatr 2010;https://doi.org/10.1007/s00431-010-1169-8