Veel mensen met Parkinson zijn niet bekend met speciale loopstrategieën
Veel Parkinsonpatiënten hebben geen weet van de strategieën die helpen om beweging te verbeteren. Op dit moment moeten speciale loopstrategieën vaak door de patiënten zelf worden verzonnen, zonder hulp van een professional op het gebied van compensatiestrategieën. Dit zijn enkele conclusies uit de studie van Anouk Tosserams en Dr. Jorik Nonnekes (Radboudumc, Nijmegen). Het onderzoek gaat over de kennis en het optimaal gebruik van compensatiestrategieën bij Parkinsonpatiënten en is recent gepubliceerd in Neurology.
Bewegen kan erg moeilijk zijn voor mensen met de ziekte van Parkinson. Onder andere loopstoornissen zijn veel voorkomend en erg hinderlijk voor deze patiënten. Gelukkig zijn er verschillende ‘trucs’ welke de patiënten kunnen toepassen om beter te kunnen lopen. Al deze verschillende strategieën zijn eerder door Nonnekes et al. (2019) ingedeeld in zeven compensatiecategorieën;
- Externe prikkels, zoals lopen op het ritme van muziek of stappen over lijnen op de grond
- Interne prikkels, zoals tellen tijdens het lopen
- Veranderen van balans, zoals het maken van een ruimere draai of door een loophulpmiddel te gebruiken
- Veranderen van de mentale toestand, zoals het wegnemen van stress of verbeteren van alertheid
- Observeren van bewegingen, zoals het kijken naar een andere persoon die loopt en daarvan de bewegingen nabootsen of het lopen zelf visualiseren
- Aannemen van nieuwe looppatronen, zoals het hoog optrekken van de knieën, schaatsbewegingen maken of in een andere richting (zijwaarts/achteruit) lopen
- Andere vormen van het gebruik van de benen, zoals fietsen, steppen of skateboarden
In een videosupplement bij Nonnekes et al. (2019) zijn verschillende compensatiestrategieën
te zien die gebruikt worden door Parkinsonpatiënten.
Er wordt gesuggereerd dat de werkzaamheid van een strategie verschilt
per patiënt en daarnaast afhangt van de specifieke situatie waarin deze wordt
toegepast. Dit is echter nooit eerder systematisch onderzocht.
Onderzoek
Een online enquête werd verspreid onder deelnemers van het Fox
Insight-cohort (online observationele studie onder leiding van de Michael
J Fox Foundation) en ParkinsonNEXT (online Nederlands platform
gericht op patiënten, onderzoekers en clinici).
Bij de gegevens van mensen met Parkinson en hinderlijke loopstoornissen (PD-patiënten)
is vervolgens gekeken (1) of de patiënt de compensatiecategorieën kent, (2) of
de strategieën volgens de patiënt werkzaam zijn en of dit afhankelijk is van de
context (bijvoorbeeld lopen in de keuken of in de supermarkt) en (3) of er
verschillen zijn in werkzaamheid tussen subgroepen (bijvoorbeeld op basis van
leeftijd of ziekteduur).
Resultaten
Van 4.324 deelnemers, met een leeftijd van achttien jaar en ouder,
zijn de antwoorden op de enquête geanalyseerd.
(1) Mensen met Parkinson en loopstoornissen bleken gemiddeld op de hoogte van
drie strategieën. Afgezien
van het gebruik van loophulpmiddelen en alternatieven voor lopen, was het gebruik
van externe prikkels de bekendste strategie (45,9% was hiervan op de hoogte),
gevolgd door gebruik maken van interne prikkels (44,8%). De kennis van de
overige loopstrategieën was beperkt. Het bleek dat één op de vijf PD-patiënten
nog nooit van een compensatiestrategie had gehoord. Ongeveer de helft van de
respondenten had deze zelf gevonden en maar één op de drie patiënten had
gericht advies ontvangen van een zorgverlener.
(2) De meeste deelnemers gaven aan dat het toepassen van compensatiestrategieën
een positief effect had op het lopen, hoewel niet elke respondent (evenveel) leek
te profiteren van elke strategie. Wanneer gekeken werd naar de gemiddelde
effectiviteit dan had het veranderen van balans het hoogste slagingspercentage
(76%) en het gebruik maken van externe prikkels het laagste (62%). De
onderzoekers ontdekten ook dat strategieën verschilden in effectiviteit
naargelang de context waarin ze werden gebruikt. In het algemeen bleek gebruik
maken van strategieën het meest effectief buitenshuis en bij het starten met
lopen met respectievelijk een slagingspercentage van 84% en 79%. Voor het
stoppen met lopen bleken ze echter weer minder effectief.
(3) Compensatiestrategieën waren gemiddeld genomen even effectief voor alle
subgroepen, hoewel jongere PD-patiënten een ietwat hoger slagingspercentage
hadden bij het gebruik van externe prikkels of het aannemen van een nieuw
looppatroon.
Conclusie
Compensatiestrategieën blijken het lopen te verbeteren bij mensen met (gevorderde) Parkinson en loopstoornissen. Helaas zijn Parkinsonpatiënten slecht op de hoogte van de verschillende strategieën. Het effect van een compensatiestrategie blijkt verder afhankelijk te zijn van de context, voor iedere situatie kan dus een andere strategie nuttig zijn, en verschilt per persoon: gepersonaliseerde zorg is dus nodig.
Uit een eerdere studie van Tosserams et al. (2020) is gebleken dat slechts 23% van de Nederlandse Parkinson-zorgprofessionals (onder andere fysiotherapeuten, ergotherapeuten) gebruik maakt van alle bekende compensatiecategorieën bij het werken met Parkinsonpatiënten met loopstoornissen, vanwege het gebrek aan specifieke kennis en vaardigheden op dit gebied. Omdat de effectiviteit van de verschillende categorieën afhankelijk is van de context en per persoon verschilt zou een toename van kennis bij de zorgprofessional kunnen helpen om uiteindelijk de juiste strategieën voor elke patiënt te vinden.
Aurora van de Loo
Referenties:
1. Tosserams A, Wit L, Sturkenboom IHWM, Nijkrake MJ, Bloem BR, Nonnekes J. Perception and Use of Compensation Strategies for Gait Impairment by Persons With Parkinson Disease. Neurology 2021; https://doi.org/10.1212/WNL.0000000000012633
2. Nonnekes J, Růžička E, Nieuwboer A, Hallett M, Fasano A, Bloem BR. Compensation Strategies for Gait Impairments in Parkinson Disease: A Review. JAMA Neurol. 2019; https://doi.org/10.1001/jamaneurol.2019.0033
3. Strategies Used By Patients With Parkinson Disease to Improve Their Gait and Mobility. Videosupplement bij Nonnekes J, Růžička E, Nieuwboer A, Hallett M, Fasano A, Bloem BR. Compensation Strategies for Gait Impairments in Parkinson Disease: A Review. JAMA Neurol. 2019; https://edhub.ama-assn.org/jn-learning/video-player/17400996 [Video]
4. Tosserams A, Nijkrake MJ, Sturkenboom I, Bloem BR, Nonnekes J. Perceptions of Compensation Strategies for Gait Impairments in Parkinson's Disease: A Survey Among 320 Healthcare Professionals. J Parkinsons Dis. 2020; https://doi.org/10.3233/JPD-202176