Het officiële MedZine Blog

Het huidige beloningssysteem in de zorg geeft de verkeerde prikkels: het ondersteunt het verrichten van onnodig veel en dure behandelingen. Dat kan anders, stelt Frank Eijkenaar, universitair docent aan het Instituut Beleid en Management Gezondheidzorg van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Artsen moeten niet worden betaald aan de hand van de handelingen die ze verrichten, maar op basis van de uitkomsten van hun zorgverlening. Tijdens het BNR zorgdebat op 7 april 2015, georganiseerd door de VvAA, werd deze ‘uitkomstbekostiging’ bediscussieerd onder leiding van Harmke Pijpers.

Wat betekent uitkomstbekostiging?
Uitkomstbekostiging is het belonen van verbeterde eindresultaten voor patiënten en het financieren van die verbetering uit de relatieve besparing die het oplevert. Oftewel: “Zorgverleners worden gezamenlijk gefinancierd uit de kosten die ze weten te voorkomen”, legt Jurriaan Pröpper uit, directeur van Adstrat, een bureau dat zich richt op ontwikkeling en groei van organisaties. Om dit te bewerkstelligen is er een hechte samenwerking nodig tussen zorgverleners in de eerste en tweede lijn. Het probleem van de patiënt moet centraal komen te staan en de zorgverleners moeten samen beslissen hoe ze welke uitkomsten met welke middelen willen verbeteren. “Zo wordt er doelmatiger en efficiënter gewerkt met dezelfde kosten”, vertelt Pröpper, “en kan de huisarts meer tijd besteden aan patiënten die dat daadwerkelijk nodig hebben.”

 “Niet besparen maar beheersen”
Het is niet de bedoeling om de zorgkosten te verminderen, benadrukt Harmke Pijpers, maar om een stijging van de kosten te voorkomen. Uit onderzoek is gebleken dat een modaal gezin 23 procent van zijn inkomen kwijt is aan zorg en dat dit 40 procent zal bedragen in 2030. Deze besteding gaat dan ten koste van investeringen in bijvoorbeeld het onderwijs en de infrastructuur. Dat uitkomstbekostiging werkt, kunnen we zien aan internationale voorbeelden zoals in Massachusetts in Boston, laat arts en bedrijfskundige, David Ikkersheim weten. Daar is met behulp van uitkomstbekostiging de kostengroei in de zorg afgeremd terwijl de kwaliteit behouden bleef. Hij waarschuwt echter: “Om onderbehandeling te voorkomen moet je signalen in de gaten houden, zoals lange wachtlijsten en het niet verbeteren van de uitkomsten.” Het verzamelen van data blijft cruciaal om de kwaliteit in de zorg te waarborgen, “maar laten we ophouden over de honderden procesindicatoren die eventueel een relatie hebben met de uitkomst”, zegt Pröpper. “Laten we teruggaan naar de zorgvraag.”

Van overbehandeling naar onderbehandeling?
Dat het wegvallen van de beloning per handeling zou kunnen leiden tot onderbehandeling van patiënten, erkent ook Eijkenaar, schrijver van het onderzoeksrapport. “Daarom moeten we naast de integrale basisbekostiging per verzekerde een preventieprikkel inbrengen, een resultaatsbeloning voor kwaliteit.” Zo krijgen artsen betaald voor elke patiënt wiens behandeldoelen zijn behaald en hoeven ze niet te beknibbelen op hun eigen inkomen. “Want degenen die het goed doen: zinnig en zuinig, die straffen nu zichzelf”, stelt Pröpper. Of zoals huisarts Chantal van het Zandt uit Rotterdam het verwoordt: “Hoe word je betaald voor het geruststellen van patiënten?” Ze ziet echter ook problemen van het nieuwe systeem: “Waarom moet ik minder betaald krijgen voor mensen die mijn zorg niet aannemen?”

Kan de zorgpremie omlaag?
Diana Monissen, bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar De Friesland, ziet het wel zitten om mensen met gezond gedrag te belonen: “Het werkt om te laten zien wat goed is, maar je moet er wel extra energie en geld insteken.” Hoe dat in zijn gang zou moeten gaan, is echter nog niet helemaal duidelijk. “Moeten mensen dan eerst overgewicht krijgen om kans te maken op die premie en krijgen mensen die van kanker genezen dan wel een korting en mensen die niet genezen niet?”, vraagt van het Zandt. Bovendien zijn rokers goedkoper dan niet-rokers, voegt Ikkersheim toe. 

Ook zijn de panelleden er nog niet over uit of de implementatie van het nieuwe zorgstelsel te voltooien is binnen de beoogde tijd. Ikkersheim: “Het is een illusie om in 2020 in elke hoek van de staat uitkomstbekostiging te hebben, maar een heel eind moeten we wel komen.”

Uitkomstbekostiging: een begaanbare weg?
Het gelijknamige rapport van Eijkenaar en verschillende succesvolle voorbeelden uit het buitenland stemmen hoopvol. Het debat laat echter ook zien dat er nog heel wat werk aan de winkel is. Er moeten nieuwe afspraken komen tussen zorgverleners en verzekeraars, nieuwe indicatoren vastgelegd worden en, daar zijn alle panelleden het over eens: er moet meer vertrouwen komen tussen de verschillende partijen.

Het zorgdebat van BNR/VvAA behandelt drie keer per jaar actuele en relevante onderwerpen in de zorg en is toegankelijk voor iedereen. Het debat van 7 april 2015 is hier terug te luisteren.