Het officiële MedZine Blog

Een lumbaalpunctie is in theorie een eenvoudige ingreep in de onderrug. Met een vrij lange naald  wordt de ruimte met hersenvocht (spinale ruimte) aangeprikt, ruim onder de plaats waar het ruggenmerg loopt. Op een aantal momenten kan pijn optreden.

Rugpijn tijdens de prik

Allereerst de pijn van de prik door de huid. Deze pijn wordt in patiëntenfolders vaak vergeleken met een pijn zoals bij bloedprikken. Vaak is dat ook zo. Deze pijn is van veel factoren afhankelijk. Bij een dikkere naald worden bijvoorbeeld meer pijnzenuwen geactiveerd. De pijn wordt waarschijnlijk ook meer gevoeld bij een gespannen patiënt.

Is verdoven een optie? In tegenstelling tot anesthesisten zijn veel neurologen niet gewend de huid te verdoven. Een patiënt die vooraf wordt verdoofd krijgt per definitie minimaal twee prikken (waarbij de tweede prik niet wordt gevoeld) is de gedachte.

Ik verdoof altijd met 1 ml subcutaan lidocaïne 1% met een naaldje dat een oppervlakte heeft van 25% van de uiteindelijke naald. Patiënten ontspannen naar mijn idee de rug vervolgens beter bij de daadwerkelijke punctie en het aantal punctiepogingen wordt ook niet meer gevoeld en geteld.

Soms wordt er tijdens de punctie bot geraakt. Het botvlies (periost) is erg gevoelig bij aanraking door de naald (ook na subcutaan verdoven).  Soms wordt er een zenuwwortel geschampt door de naald. Dan krijgt de patiënt kortdurend een uitstralende pijn in een been. Het af en toe optreden van deze pijn valt niet te voorkomen en kan op zich geen kwaad.

Als neuroloog zouden we meer “tandarts” moeten worden en de vraag stellen: “Wilt u dat ik u verdoof voordat ik u ga behandelen” en dan uitleggen wat de voor en nadelen zijn.

Rugpijn na de prik

In bijna geen enkele folder wordt rugpijn na de punctie beschreven (in tegenstelling tot hoofdpijn door het na-lekken van hersenvocht). De praktijk is anders: regelmatig verricht ik herhaalde lumbaalpuncties bij dezelfde patiënt en naar mijn idee steeds op dezelfde manier. Deze patiënten vertellen je ook dat ze wel eens na een ruggenprik een aantal dagen rugpijn hebben gehad. Daar moet ik soms actief naar vragen. Dit blijkt ook uit de literatuur: ongeveer een op de zeven patiënten ontwikkelt rugpijn na een lumbaalpunctie of na spinaalanesthesie. Deze incidentie is gelijk aan postpunctionele hoofdpijn. Er bestaat een relatie tussen het aantal punctiepogingen en het optreden van pijn door een tijdelijke irritatie van het geschampte periost. Gelukkig is na een week de pijn bij het overgrote deel van de patiënten verdwenen. Een klein deel van de patiënten houdt langer rugpijn na een lumbaalpunctie. De oorzaak hiervan is niet duidelijk.

Moeten we onze patiëntenfolders aanpassen?

Een lumbaalpunctie is niet vergelijkbaar met bloedprikken. De stelling dat een lumbaalpunctie regelmatig pijnlijker is dan bloedprikken en meestal minder pijnlijk is dan bijvoorbeeld een beenmergpunctie, is goed te verdedigen. Goede (schriftelijke) uitleg over mogelijk optredende tijdelijke rugpijn rondom een lumbaalpunctie (en dat dat GEEN teken is van een ernstige beschadiging) voorkomt onnodige ongerustheid.

Door: dr. Evert Kaal, neuroloog, Maasstad Ziekenhuis te Rotterdam

Ondergetekende is lid van de werkgroep NWP (Ned. Werkgroep Pijn), een subvereniging van Nederlandse Vereniging voor Neurologie. De NWP stelt zich ten doelt om de kennis over chronische pijn bij artsen in opleiding te verbreden.